Bir girişim fırsatının görülebileceği pencereler hiç beklenmedik bir anda ve çok kısa bir süre açılır; genellikle de belli bir risk ve belirsizlik içeren koşullarda. Bu nedenle, iş kuran girişimciler her an için tetikte olmak, belirsizliğe karşı sabır göstermek ve fırsat kapıyı çaldığında hızlı hareket etmek zorundadır. Acaba girişimcilerin beyinleri fırsatları görme ve seçme konusunda diğer kişilerden daha farklı mı çalışıyor? Yaptığımız araştırma, gerçekten de öyle olduğunu gösteriyor.
Şirket kurucularının düşünce sistemleri hakkında daha fazla bilgi edinebilmek için, basit bir karar verme sürecindeki beyin faaliyetlerini ölçen bir laboratuar deneyi yaptık. Stroop Test adı verdiğimiz klasik bir deneye, 30 kişilik bir girişimci gurubu ile birlikte girişimci olmayan 30 kişilik bir başka gurup katıldı. Deney sırasında katılımcılara belli renkleri içeren ve o renklerin adı farklı renklerde yazılmış bir dizi imaj gösterildi. Örneğin, kırmızı kelimesi mavi renkle yazılmıştı. Katılımcılardan, gördükleri kelimeyle o kelimenin yazıldığı renk arasındaki farkı ayırt etmeleri istendi.
Deneyimizin her biri bir saniye kadar süren çeşitli aşamalarında, katılımcıların beyin faaliyetlerini ölçtük. Girişimci olanların beyin faaliyetleri girişimci olmayanlara göre önemli ölçüde farklılık gösterdi. Beyin faaliyetinin başladığı ilk aşamada, kişiler karşılarındaki sorunu ilk fark ettiklerinde, girişimciler daha az tereddüt etti ve daha erken tepki verdi. Sorun karmaşık ve belirsiz olmasına rağmen, onu hemen fark ettiler ve kabullendiler. Buna karşılık girişimci olmayan grup, aynı aşama sırasında daha yavaş davrandı. Sorunun çözümüne yönelmeden önce, belirsizliği netleştirmeye çalıştılar.
Problem çözümünün ileriki aşamalarında yer alan birkaç saniyelik bir diğer süre içerisinde, girişimciler yine farklılık gösterdi. Geri kalan belirsizlikleri netleştirebilmek için - bilgi değerlendirme ve hız açısından - beyin kaynaklarını daha fazla kullandılar. Bir diğer deyişle girişimciler, sorun hakkında daha ayrıntılı düşünmeye çözümü kabullendikten sonra başladılar. Buna karşılık girişimci olmayan gurup – büyük bir olasılıkla sürecin başlangıç aşamasında daha fazla belirsizliği netleştirdikleri için - bu aşamada beyin kaynaklarını daha az kullandılar.
Elde edilen bu sonuçlar şaşırtıcı olduğu kadar, nöroloji bilimi açısından da ilginç. Ama bir laboratuar ortamında saniyeden de kısa bir süre içinde verilen kararlar, acaba girişimcilerin düşünce tarzı hakkında bir kanaat oluşturabilir mi? Eldeki kanıtlar, bunun mümkün olduğunu gösteriyor. Anlık tepkiler çok önemlidir. Bir iş fırsatı yakalamaya çalışan potansiyel bir girişimciyi düşünün – örneğin, mobil e-ticaret piyasasında yeni müşteri ihtiyaçları doğmuş olabilir. Söz konusu girişimci bu çok net olmayan sorunu fark edip araştırmaya hazır değilse, o fırsat gözünden kaçacaktır. Veya hemen ele alınması gerekli acil bir sorunla karşı karşıya kalan bir şirket kurucusunu düşünün. Sorunla ilgili belirsizliği ve karmaşıklığı çözecek zamanı yoktur. Hatta çözmesi bile mümkün olmayabilir. Bu durumda, kurucunun sorunu kabullenip yoluna devam etmesi gerekecektir. Pratikte de bu tür davranışlara çok sık rastlamaktayız. Girişimciler, karşılaştıkları riskli durumları etraflıca incelemeksizin işe balıklama dalarlar. İşi kavramaları ise zaman içerisinde yaptıkları denemelerle, piyasa ve müşteri hakkında daha fazla bilgi edindikçe mümkün olur. Tıpkı bir girişim yaratmak için kullanılan yalın şirket yaklaşımında olduğu gibi: Sorunu kabullen, müşteriyi keşfet, deneme yap, model oluştur, atağa hazır ol ve gerekirse yenilgiyi hızla kabullen. Şu anda bu sürecin kısaldığını görüyoruz. Ve ilk kez olmak üzere, olayın temelinde beyin özelliklerinin bulunduğunu anlıyoruz.
Düşüncemizin doğru olduğunu kanıtlayan bir başka çalışma daha yaptık ve bu çalışmada iş kuran girişimcilerle karar verme süreçleri hakkında görüştük. Bu girişimcilerin bir fırsatı hızla değerlendirmeye daha yatkın oldukları ve karar vermek için “Bu fırsat temel stratejimize uygun mu?”, “Söz konusu piyasayı tanıyor muyuz?”, “İşin içine girecek diğer taraflara güvenebilir miyiz?”, “İçgüdüsel sesimiz olumlu mu?” ve son olarak da “En kötü senaryo bile aslında çok da kötü olmayabilir mi?” gibi basit bir takım testler kullandıkları görüldü. Bu sorulardan herhangi birine verilecek negatif bir cevap, o işten vazgeçmelerine neden olabiliyordu. Yani girişimciler, bir fırsatı kullanmak veya reddetmek için basit kriterler kullanıyordu. Girişimcilerden biri: “ Sanırım genellikle iç sesime güvenerek geçici bir karar veriyorum ve bunu hemen yapabiliyorum.” “Bir fırsatı iki dakika içinde görürüm ve ‘evet, bunu değerlendirmeye değer’ derim. Sonra da verdiğim kararın doğru olup olmadığını görmek için gerekli araştırmayı yaparım” diyordu. Tıpkı ilk çalışmamızın gösterdiği gibi, bu girişimci de karşılaştığı soruna hızla tepki veriyor ve belirsizlikleri netleştirmeyi karar verme sürecinin daha ileri safhalarına bırakabiliyordu
Yaptığımız araştırmalar birleştirildiğinde, iş kuran girişimcilerin karar verme sürecinde – özellikle de sorunlar veya fırsatlar söz konusu olduğunda - farklı düşündükleri hakkındaki görüşü destekleyen yeni kanıtlar ortaya çıkmış oldu. Yalın şirket yaklaşımında olduğu gibi, iş kuran girişimciler de belirsizlik taşıyan sorunları hızla kabullenebiliyor, ilerlemek için basit kurallar kullanıyor ve belirsizlikleri açıklığa kavuşturmak için karar verme sürecinin ileriki aşamalarında daha fazla çaba harcıyordu. Böyle bakıldığında, girişimcilerin düşünce sistemlerinin farklı çalıştığı anlaşılıyor. Bu farklılığın, genetik unsurlar, erken yaşlardaki gelişim ve eğitim, yetişkinlikte edinilen problem çözme ve karar verme deneyimleri gibi bir takım faktörlerin birleşmesiyle açıklanabileceğine inanıyoruz. Beyin donanımı, sabit bağlantılardan oluşan bir yapı olmayıp, çok daha karmaşıktır. Bu da bizler için iyi bir haber sayılır. Değişim ve çeşitlilik insan olmanın bir özelliğidir. Bu nedenle, girişimcilerin beyinlerinin biraz daha farklı çalışması bizi şaşırtmamalı.
Kaynak: Harvard Business Review