Teknolojinin ilerlemesi sayesinde iletişim ve ulaşımda büyük aşamalar kaydedildi, böylece uluslararası ticaret hızla büyümeye başladı. Globalizasyon çağında, ‘yabancı’ ve ‘yerli’ yatırım arasındaki çizgi iyice belirsizleşti. Fakat, yabancı ülkelerde yatırım yapmak ek fırsatlar kadar ilave riskler de ortaya çıkarır. Bu makalede, uluslararası ticaretteki en önemli iki riski ve bu riskleri nasıl yönetebileceğinizi anlatacağım.
Kur Riski
İki para birimi arasındaki fiyatlamadaki beklenmeyen değişikliklerden kaynaklı finansal bir risktir. Para birimleri arasındaki fiyatlar zamanla dalgalanır ve beklenmeyen kazanç ya da kayıplara neden olabilir. İşlem riski, ekonomik risk ve muhasebe riski kur riskleri altında değerlendirilir.
1. İşlem riski
Bir şirket, yabancı para birimi bazında yapıldığından dolayı, kurdaki beklenmeyen değişikliklerden etkilenen sözleşmelere, kontratlara, vadeli faturalara yani ileriye dönük kura bağlı nakit akışına (cari alacak ve borçlar) sahipse işlem riski vardır.
İşlem riski örneği:
Bir Amerikan şirketi yıllık %3 faizden bir yıl sonra geri ödemeli 100 milyon yen tutarında kredi alır. 100 milyon yeni alan şirket, güncel kur olan 1 dolar = 100 yen denklemine göre 100 milyon yen ile 1 milyon dolar alır. Bir yıl sonra, şirketin kredi borcunu ödemesi için 103 milyon yene ihtiyacı vardır. Eğer bir yıl sonra dolar-yen kuru, 1 dolar = 90 yen olarak değiştiyse, şirketin 103 milyon yen almak için 1.144.444 milyon dolara ihtiyacı olacaktır. Dolayısıyla şirket 144.444 dolar daha fazla ödeme yapacak ve yıllık reel faiz 144.444 / 1.000.000 = %14.44 olacaktır.
Muhasebe riski
Muhasebe riski, bir şirketin finansal tablolarının kur hareketlerinden etkilenme boyutudur. Şirketin yabancı para cinsinden sahip olduğu varlıkların, kur hareketlerinden dolayı yeniden değerlenmesinden dolayı ortaya çıkar. Bu şekilde bir yeniden değerleme kur karı ya da zararı yaratır.
Muhasebe riski örneği:
Bir Çin şirketinin bankada 1 milyon doları vardır, ve 1 dolar = 6.14 Yuan dır; dolayısıyla şirketin 6.14 milyon Yuan’ı vardır. Eğer dolar yuan karşısında değer kaybeder ve kur 1 dolar = 6 Yuan seviyesinde gelirse, bu sefet bankadaki 1 milyon dolar 6 milyon Yuan’a karşılık gelir. Muhasebe hesabında bankadaki para 140.000 Yuan azalmış olacaktır.
3. Ekonomik Risk
Ekonomik risk ya da diğer bir adıyla faaliyet riski, beklenmeyen kur hareketlerinden dolayı şirketin piyasa değerinin değişmesidir. Kur değeri yükseldiğinde ya da azaldığında, üretim maliyetleri ve satış fiyatları değişerek karlılığı etkiler.
Ülke Riski
Ülke riski yatırım kayıplarına neden olacak ve işin geleceğini etkileyecek politik ve ekonomik riskleri kapsar.
1. Politik risk
Politik risk, bir ülkenin hükümeti ya da kanuni düzenlemeleri ile ilgili değişkliklerden dolayı para kaybetme riskidir. Savaşlar, terörizm, ticaret engelleri ve darbeler politik risklerin bazı uç örnekleridir.
2. Ekonomik risk
Ekonomik risk, ülkenin finansal durumu ve borçlarını ödeyebilme gücü ile ilgilidir. GSYH, işsizlik, satınalma gücü, enflasyon gibi ekonomik göstergeler ekonomik risk için kullanılan önemli ölçülerdir.
Risk Yönetim Teknikleri
Risk yönetiminde ilk adım riski tanımlamadır. Aşağıda, yabancı kur riski ve ülke riski yönetimi için bazı stratejileri bulabilirsiniz:
Yabancı kur riski
Öncelikle, eğer fiyatlamada ve faturalamada hangi kurun kullanılacağını seçme şansınız varsa, kendi yerel kurunuzu seçin. Bu şekilde kur riskini yok edebilirsiniz fakat çoğu zaman bunu seçme şansınız yoktur. Eğer bu şansınız yoksa, yabancı kur bazında verdiğiniz her fiyata bir güvenlik marjı koyun ya da fatura kesildiği zaman ile ödeme yapılacağı zaman arasındaki yüksek kur dalgalanmaları riskini, alıcı ve satıcının ortaklaşa paylaşacağı bir sözleşme yapın.
Ayrıca, forward, future ve opsiyonlar gibi vadeli işlemler yaparak riske karşı önlem alabilirsiniz.
1. Yabancı kur Forward işlemi
Forward sözleşmesinde, işlem tutarı, para teslim tarihi ve döviz kuru önceden belirlenir. Sözleşmenin tarafları belirlenen tarihte yine belirlenen tutar ve kurdan döviz alıp satmak zorundadırlar. Forward sözleşmesi yaparak ileride yapacağınız döviz işleminin kurunu şimdiden sabitleyebilirsiniz.
2. Yabancı kur Future işlemi
Future işlemleri de bir anlamda Forward işlemlerine benzer. Fakat aralarında bazı küçük farklar bulunur. Bunlardan bir tanesi, Future sözleşmesinin fiyatının her gün değişmesidir. Forwardlarda para transferi tek bir defa, sözleşme bitiş tarihinde yapılır.
3. Kur opsiyonu
Kur opsiyonu, sözleşme sahibine, para birimini anlaştığı fiyattan satma ya da alma hakkını veren bir sözleşmedir. Amerikan opsiyonlarında, opsiyon sahibi sözleşme bitiş tarihinden önce her hangi bir anda işlemini gerçekleştirebilir. Buna karşılık, Avrupa opsiyonlarında, sözleşme sahibi işlemi sadece sözleşme bitiş tarihinde yapabilir. Opsiyona sahip olmanın avantajı, opsiyon sahibinin, güncel kur fiyatlarına göre opsiyonun üzerinde yer alan kur fiyatından döviz alıp almamayı seçebilmesidir, bir zorunluluğu yoktur. Fakat opsiyon fiyatları forward ve futurelardan çok daha fazladır.
Ülke kur riski yönetimi
Yabancı bir ülkede yatırım yapmadan önce yatırımcılar, ülkenin politik istikrarına ve yabancı yatırımcılara karşı davranışına dikkat etmelidir. Ayrıca ekonomik göstergeler yoluyla ülkenin mevcut ekonomik durumunu ve risklerini değerlendirmelidir. Bu şekilde, ülkenin risklerinin boyutu anlaşılabilir. Değerlendirmeden sonra, eğer ülke yatırım için uygun bulunursa, yatırımcı yatırım şartlarını müzakere etmeli ve bir anlaşma yapmalıdır. Yatırım öncesi bu çalışmalardan sonra, yatırımcı aynı zamanda yatırım sigortası satınalarak riski azaltabilir.
Sonuç
Uluslararası piyasada yükleneceğiniz daha fazla risk ama aynı zamanda daha fazla kazanç fırsatı vardır. Bir ülkeye yatırım yapmadan önce, ülkenin kur hareketlerini ve politik risklerini anladığınızdan emin olun ve ülkenin ekonomik, politik ve kültürel değerlendirme çalışmasını mutlaka yapın.
Kaynak: Risk Management