Birçok ülkede Business Angel, Angel Investor gibi isimlerle anılan ülkemizde de Melek Yatırımcı olarak kullanılan kişiler ile ilgili yasal düzenleme, 15 Şubat 2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelik” (Yönetmelik) ile yapılmıştır. Yönetmelikte Melek Yatırımcı, Bireysel Katılım Yatırımcısı (BKY) olarak ifade edilmiş olup, Kişisel varlıklarını ve/veya tecrübe ve birikimlerini başlangıç veya büyüme aşamasındaki şirketlere aktaran gerçek kişileri, kişisel maddi varlıklarını ve tecrübelerini başlangıç aşamasındaki şirketlere aktaran gerçek kişiler olarak tanımlanmıştır.
Yönetmelik ile yatırımların daha cazip hale getirilmesi için devlet desteği öngörülmüştür. Buna göre Lisanslı BKY’ler, Yönetmelik kapsamındaki anonim şirketlere ait iştirak hisselerini en az iki tam yıl elde tutmaları şartıyla, hisselerin tutarlarının %75’ini yıllık beyannamelerine konu kazançtan indirebilirler. Ayrıca Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ile Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) tarafından araştırma, geliştirme ve yenilikçilik programları kapsamında, projesi son beş yıl içinde desteklenmiş şirketlere finansman sağlayan BKY için, bu oran %100 olarak uygulanacaktır.
BKY tarafından vergi teşviki alınabilmesi için yatırım yapılabilecek şirketler sadece anonim şirket tipinde kurulmuş şirketlerdir. Yıllık indirim tutarı 1.000.000 TL’yi aşamaz.
Söz konusu destek yalnızca lisanslı BKY’ler için olup, girişim yapılan şirketi kapsamamaktadır.
Bireysel Katılım Sermayesi sistemine ilişkin düzenleme ile piyasada belli bir davranış kültürünün ve etik kuralların hakim kılınması ve profesyonelliğin arttırılması amaçlanmıştır. Çünkü her küçük şirkete, her girişimciye destek veren, yatırım yapanı iş meleği, BKY olarak nitelendirmek mümkün olmamaktadır. Yönetmelik ile kimlerin BKY olabilecekleri ve bunların uyması gereken kurallar belirlenmiştir. Buna göre; BKY olabilmek için Hazine Müsteşarlığına başvurarak BKY Lisansı almak gereklidir. BKY Lisansı alabilmek için Hazine Müsteşarlığı bazı şartların varlığını aramaktadır. Bu şartlar iki temel grupta toplanmaktadır.
A) Yüksek Gelir veya Servet Kriteri
- Lisans almadan önceki iki takvim yılı için, yıllık gayrisafi geliri ayrı ayrı 200.000 TL ve üzerinde olan yatırımcılar veya,
- Müracaat anında sahip oldukları her türlü menkul ve gayrimenkul varlıklarından oluşan kişisel servetin toplam değeri 1.000.000 TL ve üzerinde olan yatırımcılar.
B) Tecrübe Kriteri
Bu ikinci grupta ise mali gücün yüksekliğinden ziyade tecrübenin varlığının yeterli görüldüğü kriterler yer almaktadır. Buna göre;
- Banka ve finansal kuruluşlarda fon veya portföy yöneticisi olarak ya da banka ve finansal kuruluşların, küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin finansmanı, proje finansmanı veya kurumsal finansman birimlerinde veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları dahil girişim sermayesi şirketlerinde müdür veya dengi bir pozisyonda ya da daha üst bir pozisyonda en az iki yıl iş tecrübesine sahip olan veya,
- Lisans alınmadan önce son beş yıl içinde en az iki yıl, yıllık cirosu en az 25.000.000 TL olan bir şirkette genel müdür yardımcısı veya dengi bir pozisyonda ya da daha üst bir pozisyonda çalışan veya,
- BKY ağlarının birine lisans alınmadan önce en az bir yıl süreyle üyeliği bulunan ve müracaat sırasında 26 ncı maddede belirtilen nitelikleri haiz halka açık olmayan en az üç şirkette BKY olarak ortak olan veya,
- Başlangıç veya büyüme aşamasındaki şirketleri desteklemek amacıyla kurulmuş olan yurt içi kuluçka merkezlerinde ya da teknoloji geliştirme merkezlerinde en az iki yıl tecrübesi bulunan ve bu merkezlerdeki başlangıç veya büyüme aşamasındaki en az üç şirketin her birine en az 20.000 TL sermaye koyan kişiler BKY olmak üzere başvuru yapma hakkına sahiptir.
Bireysel Katılım Sermaye Sisteminde önemli bir düzenlemede Bireysel Katılım Yatırımcısı Ağlarıdır. (BKY Ağı). BKY Ağı herhangi bir tüzel kişiliğe sahip olan ve BKY’lerin bir araya geldikleri oluşumlardır. Hazine Müsteşarlığı 01.01.2014 itibariyle BKY’ler ile tüm irtibatı, BKY’lerin üyesi olduğu BKY Ağı vasıtasıyla gerçekleştirecek olup, bu nedenle her BKY’nin bir BKY Ağına üye olması gerekmektir. BKY Ağları gerekli şartları taşımaları koşulu ile Hazine Müsteşarlığı tarafından akredite edilecektir. Bir BKY’nin birden fazla BKY Ağına üye olması mümkündür.
Devlet Desteğinden Yararlanmak İçin Uygulamaya İlişkin Süreç:
Lisanslı BKY’nin vergi desteğinden yararlanabilmesi için yatırım yapılmadan önce aşağıda sayılan belgelerle birlikte BKY Ağı aracılığıyla Hazine Müsteşarlığı’na başvurması gereklidir.
- İş planı.
- Türk Ticaret Kanununa uygun şekilde girişim şirketinin faaliyet konusu, ortaklık yapısı, kayıtlı ve ödenmiş sermayesi ile mevcut ortaklarını ve diğer hususları içeren esas sözleşme taslağı.
- Girişim şirketi ortaklarının kimlik bilgileri ve özgeçmişi.
- BKY’nin ortaklık kurduğu girişimcilerle ilgili mevzuata aykırılık teşkil edebilecek akrabalık bağları bulunmadığını ve girişim şirketiyle ticari ilişkisinin olmadığını belirten taahhütname.
- Girişim şirketi ortaklarının, Hazine Müsteşarlığı’nın düzenlemelerine uyacaklarını belirten taahhütname.
- Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu ile Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen araştırma, geliştirme ve yenilikçilik programları kapsamında projesi son beş yıl içinde desteklenmiş bir girişim şirketine yatırım yapılması halinde %100 vergi desteğinden yararlanılması için ilgili kurumdan alınmış durumu tevsik eden belge.
Teşvik kapsamında yatırım yapılacak şirketin taşıması gereken şartlar ise;
- Şirketin BKY’nin iştirakinden önceki son iki mali yıldaki net satışlarının yıllık 5.000.000 TL’den fazla olmaması.
- En fazla elli çalışanı bulunması.
- Şirketin, BKY’nin kendisine, eşine, kendisinin veya eşinin altsoyu ve üstsoyu ile üçüncü derece dahil yansoy hısımlarına ve kayın hısımlarına idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunmaması ya da nüfuzu altında olmaması.
- Başka bir şirketin kontrolünde olmaması.
- Müsteşarlıkça belirlenen devlet desteği sağlanacak sektörlerde veya faaliyetlerde bulunması.
- Paylarının halka arz edilmemiş olması.
- BKY’ler şirketin hakim ortağı, yani %50’den fazla ortağı olamaz.
Yönetmelik ile yatırımların daha cazip hale getirilmesi için devlet desteği öngörülmüştür. Buna göre Lisanslı BKY’ler, Yönetmelik kapsamındaki anonim şirketlere ait iştirak hisselerini en az iki tam yıl elde tutmaları şartıyla, hisselerin tutarlarının %75’ini yıllık beyannamelerine konu kazançtan indirebilirler. Ayrıca Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ile Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) tarafından araştırma, geliştirme ve yenilikçilik programları kapsamında, projesi son beş yıl içinde desteklenmiş şirketlere finansman sağlayan BKY için, bu oran %100 olarak uygulanacaktır.
BKY tarafından vergi teşviki alınabilmesi için yatırım yapılabilecek şirketler sadece anonim şirket tipinde kurulmuş şirketlerdir. Yıllık indirim tutarı 1.000.000 TL’yi aşamaz.
Söz konusu destek yalnızca lisanslı BKY’ler için olup, girişim yapılan şirketi kapsamamaktadır.
Bireysel Katılım Sermayesi sistemine ilişkin düzenleme ile piyasada belli bir davranış kültürünün ve etik kuralların hakim kılınması ve profesyonelliğin arttırılması amaçlanmıştır. Çünkü her küçük şirkete, her girişimciye destek veren, yatırım yapanı iş meleği, BKY olarak nitelendirmek mümkün olmamaktadır. Yönetmelik ile kimlerin BKY olabilecekleri ve bunların uyması gereken kurallar belirlenmiştir. Buna göre; BKY olabilmek için Hazine Müsteşarlığına başvurarak BKY Lisansı almak gereklidir. BKY Lisansı alabilmek için Hazine Müsteşarlığı bazı şartların varlığını aramaktadır. Bu şartlar iki temel grupta toplanmaktadır.
A) Yüksek Gelir veya Servet Kriteri
- Lisans almadan önceki iki takvim yılı için, yıllık gayrisafi geliri ayrı ayrı 200.000 TL ve üzerinde olan yatırımcılar veya,
- Müracaat anında sahip oldukları her türlü menkul ve gayrimenkul varlıklarından oluşan kişisel servetin toplam değeri 1.000.000 TL ve üzerinde olan yatırımcılar.
B) Tecrübe Kriteri
Bu ikinci grupta ise mali gücün yüksekliğinden ziyade tecrübenin varlığının yeterli görüldüğü kriterler yer almaktadır. Buna göre;
- Banka ve finansal kuruluşlarda fon veya portföy yöneticisi olarak ya da banka ve finansal kuruluşların, küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin finansmanı, proje finansmanı veya kurumsal finansman birimlerinde veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları dahil girişim sermayesi şirketlerinde müdür veya dengi bir pozisyonda ya da daha üst bir pozisyonda en az iki yıl iş tecrübesine sahip olan veya,
- Lisans alınmadan önce son beş yıl içinde en az iki yıl, yıllık cirosu en az 25.000.000 TL olan bir şirkette genel müdür yardımcısı veya dengi bir pozisyonda ya da daha üst bir pozisyonda çalışan veya,
- BKY ağlarının birine lisans alınmadan önce en az bir yıl süreyle üyeliği bulunan ve müracaat sırasında 26 ncı maddede belirtilen nitelikleri haiz halka açık olmayan en az üç şirkette BKY olarak ortak olan veya,
- Başlangıç veya büyüme aşamasındaki şirketleri desteklemek amacıyla kurulmuş olan yurt içi kuluçka merkezlerinde ya da teknoloji geliştirme merkezlerinde en az iki yıl tecrübesi bulunan ve bu merkezlerdeki başlangıç veya büyüme aşamasındaki en az üç şirketin her birine en az 20.000 TL sermaye koyan kişiler BKY olmak üzere başvuru yapma hakkına sahiptir.
Bireysel Katılım Sermaye Sisteminde önemli bir düzenlemede Bireysel Katılım Yatırımcısı Ağlarıdır. (BKY Ağı). BKY Ağı herhangi bir tüzel kişiliğe sahip olan ve BKY’lerin bir araya geldikleri oluşumlardır. Hazine Müsteşarlığı 01.01.2014 itibariyle BKY’ler ile tüm irtibatı, BKY’lerin üyesi olduğu BKY Ağı vasıtasıyla gerçekleştirecek olup, bu nedenle her BKY’nin bir BKY Ağına üye olması gerekmektir. BKY Ağları gerekli şartları taşımaları koşulu ile Hazine Müsteşarlığı tarafından akredite edilecektir. Bir BKY’nin birden fazla BKY Ağına üye olması mümkündür.
Devlet Desteğinden Yararlanmak İçin Uygulamaya İlişkin Süreç:
Lisanslı BKY’nin vergi desteğinden yararlanabilmesi için yatırım yapılmadan önce aşağıda sayılan belgelerle birlikte BKY Ağı aracılığıyla Hazine Müsteşarlığı’na başvurması gereklidir.
- İş planı.
- Türk Ticaret Kanununa uygun şekilde girişim şirketinin faaliyet konusu, ortaklık yapısı, kayıtlı ve ödenmiş sermayesi ile mevcut ortaklarını ve diğer hususları içeren esas sözleşme taslağı.
- Girişim şirketi ortaklarının kimlik bilgileri ve özgeçmişi.
- BKY’nin ortaklık kurduğu girişimcilerle ilgili mevzuata aykırılık teşkil edebilecek akrabalık bağları bulunmadığını ve girişim şirketiyle ticari ilişkisinin olmadığını belirten taahhütname.
- Girişim şirketi ortaklarının, Hazine Müsteşarlığı’nın düzenlemelerine uyacaklarını belirten taahhütname.
- Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu ile Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen araştırma, geliştirme ve yenilikçilik programları kapsamında projesi son beş yıl içinde desteklenmiş bir girişim şirketine yatırım yapılması halinde %100 vergi desteğinden yararlanılması için ilgili kurumdan alınmış durumu tevsik eden belge.
Teşvik kapsamında yatırım yapılacak şirketin taşıması gereken şartlar ise;
- Şirketin BKY’nin iştirakinden önceki son iki mali yıldaki net satışlarının yıllık 5.000.000 TL’den fazla olmaması.
- En fazla elli çalışanı bulunması.
- Şirketin, BKY’nin kendisine, eşine, kendisinin veya eşinin altsoyu ve üstsoyu ile üçüncü derece dahil yansoy hısımlarına ve kayın hısımlarına idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunmaması ya da nüfuzu altında olmaması.
- Başka bir şirketin kontrolünde olmaması.
- Müsteşarlıkça belirlenen devlet desteği sağlanacak sektörlerde veya faaliyetlerde bulunması.
- Paylarının halka arz edilmemiş olması.
- BKY’ler şirketin hakim ortağı, yani %50’den fazla ortağı olamaz.